ZUS: przepisy dot. emerytur dla cudzoziemców
Obywatele Ukrainy, podobnie jak inni obcokrajowcy, aby otrzymać Polską
emeryturę, muszą spełnić szereg warunków i odprowadzać składki w naszym kraju – podkreśla rzecznik ZUS Paweł Żebrowski.
„W ostatnich dniach pojawiły się w przestrzeni medialnej fałszywe opinie, że
obywatele Ukrainy mają zbyt łatwy dostęp do polskich świadczeń. Tego rodzaju
informacje wprowadzają w błąd. Nie mówią one bowiem całej prawdy na temat
prawa do świadczeń dla cudzoziemców. Obywatele Ukrainy, podobnie jak inni
obcokrajowcy, aby otrzymać Polską emeryturę, muszą spełnić szereg warunków i
odprowadzać składki w naszym kraju. Natomiast dodatek do minimalnej emerytury
w Polsce będzie im przysługiwał tylko, jeśli mieszkają na terenie naszego kraju” –
podkreśla rzecznik ZUS.
Polska i Ukraina podpisały w 2012 roku dwustronną umowę o zabezpieczeniu
społecznym, chroniącą osoby, które pracują lub pracowały w obu tych państwach.
Umowa o zabezpieczeniu społecznym zakłada, że ustalając prawo do emerytury
bierze się pod uwagę również okresy ubezpieczenia w drugim państwie. „Nie
oznacza to jednak, że Fundusz Ubezpieczeń Społecznych finansuje emerytury
obywateli Ukrainy za okresy pracy na terenie ich macierzystego kraju. Każde
państwo wypłaca świadczenie proporcjonalnie do długości okresów ubezpieczenia w
każdym z nich” – zaznacza rzecznik.
Zwraca uwagę, że tego typu umowy dwustronne i wielostronne są standardem we
współczesnym świecie. Analogiczne przepisy obowiązują także w Unii Europejskiej i
mają na celu między innymi usunięcie barier w uzyskaniu emerytur, rent, zasiłków
dla osób, które legalnie pracowały w dwóch lub większej liczbie państw i przez to
płaciły składki do co najmniej dwóch różnych systemów.
„Dlatego z tych rozwiązań na szeroką skalę korzystają także Polacy, np. mieszkający
lub pracujący w Niemczech, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii, Kanadzie, USA i wielu innych
państwach. Polska ma umowy o zabezpieczeniu społecznym z kilkunastoma
państwami” – mówi Żebrowski.
Minimalna emerytura w Polsce
Zgodnie z umową przy ustalaniu prawa do emerytury minimalnej w Polsce bierze się
pod uwagę również okresy pracy w Ukrainie. Jednak wyrównanie świadczenia do
kwoty minimalnej emerytury następuje od kwoty zsumowanych świadczeń z obu
państw.
„Aby otrzymać dopłatę, trzeba spełnić określone warunki. Przysługuje ona wyłącznie
w razie zamieszkiwania w Polsce. Jeśli osoba zamieszkuje w innym państwie, dopłata
do minimum z Polski nie przysługuje. W takiej sytuacji wypłacamy osobie kwotę
emerytury bez dopłaty. Ta kwestia jest też niezależna od obywatelstwa, dotyczy
zatem także emigrujących Polaków” – wskazuje rzecznik.
Liczba dopłat wypłacanych obywatelom Ukrainy jest niewielka. W 2021 dotyczyła
1215 osób, w 2022 r. dotyczyła 1205 osób, a obecnie wypłacamy dopłatę dla 1170
obywateli Ukrainy. Malejąca skala dopłat związana jest między innymi z tym, że
obywatele Ukrainy podejmują w Polsce zatrudnienie. Osiąganie przychodu z tytułu
pracy albo prowadzenie działalności gospodarczej w wysokości przekraczającej
wysokość dopłaty, powoduje brak prawa do dopłaty do minimum. Druga przyczyna
malejącej skali dopłat związana jest z wyjazdami obywateli Ukrainy z Polski.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma narzędzia do weryfikacji, czy dana osoba
spełnia warunki, aby otrzymywać dodatek do polskiego świadczenia z tytułu
zamieszkiwania w Polsce. Przypomnę, że aby cudzoziemiec mógł zamieszkiwać w
Polsce, musi posiadać prawo legalnego pobytu w Polsce na podstawie dokumentu
wydanego przez urząd do spraw cudzoziemców albo na podstawie legalności pobytu
uzyskanej poprzez wpis do rejestru Straży Granicznej.
Do tego fakt zamieszkiwania w Polsce przez obywatela Ukrainy jest sprawdzany
zarówno na etapie składania wniosku o świadczenia, jak również w okresie wypłaty
świadczenia. Osoby ubiegające się o polskie emerytury nie tylko składają
oświadczenie o miejscu zamieszkania pod rygorem odpowiedzialności karnej, ale
także na żądanie ZUS muszą przedłożyć dokument potwierdzający legalny pobyt w
Polsce. Szczególnie istotne jest także to, że ZUS współpracuje ze swoim
odpowiednikiem w Ukrainie, czyli Funduszem Emerytalnym Ukrainy.
Procedury stosowane przez obie instytucje przy obsłudze wniosków emerytalno-
rentowych wymuszają weryfikację, w drodze współpracy administracyjnej, szeregu
informacji dotyczących przyznawania i wypłaty świadczeń, w tym również dane
adresowe świadczeniobiorców. O wyjeździe z Polski informują też sami
świadczeniobiorcy, z uwagi na konieczność prawidłowej obsługi przez ZUS podatku
dochodowego od emerytur i rent.
Świadczeniobiorcy są prawnie zobowiązani – jako podatnicy – poinformować ZUS o
każdej zmianie adresu. W sytuacji zatajenia takiej informacji osoba zainteresowana
musi liczyć się z konsekwencjami prawnymi ze strony ZUS, w tym ze wszczęciem
postępowania o zwrot nienależnie pobranego świadczenia, z postępowaniem
egzekucyjnym włącznie oraz potencjalną odpowiedzialnością karną.
foto. Andrey Max z Pixabay
