„Szachy” wg Jana Kochanowskiego na początek 45 ZLT
W środę 15 lipca na Rynku Wielkim o godzinie 20.30″ rozpoczęło się 45 Zamojskie Lato Teatralne. Otwarcia 45 Zamojskiego Lata Teatralnego dokonał dyr. ZDK Janusz Nowosad i prezydent Zamościa Andrzej Wnuk. Patronat honorowy nad wydarzeniem sprawuje Beata Ścibakówna. Inauguracyjny spektakl to″Szachy” wg Jana Kochanowskiego w wykonaniu Baletu Cracovia Danza z Krakowa
Jan Kochanowski ok. roku 1564 napisał poemat “Szachy”, w którym przedstawił historię zmagań dwóch pretendentów, Borzuja i Fiedora, konkurujących o rękę duńskiej księżniczki Anny. Był to pierwszy polski utwór literacki całkowicie poświęcony grze królewskiej. Na podstawie treści tego poematu Aleksander Wagner opublikował zapis rozegranej partii w 4 numerze “Szachisty Polskiego” z roku 1912.
Zasady gry w szachy opracowano w V wieku n.e. w Indiach. Po podbiciu Persji przez Arabów szachy rozprzestrzeniły się na inne kraje. Najstarsza drukowana książka o treści szachowej – “Summa Collationum” – pojawiła się ok. roku 1470 w Niemczech.
Na wzrost zainteresowania szachami duży wpływ miała zmiana zasad gry zaproponowana przez włoskich szachistów w końcu XV wieku. Zmiana ta dotyczyła tylko ruchów dwóch figur, ale w istotny sposób podniosła atrakcyjność gry. Hetman z najsłabszej figury – poruszającej się tylko o jedno pole na ukos – stał się figurą najsilniejszą, zwiększono też zasięg działania gońca.
Mając na względzie dalsze uatrakcyjnienie gry, zaproponowano specjalne posunięcie – roszadę. W XVI wieku wprowadzono bicie piona w przelocie i przemianę pionów – reguły ostatecznie przybrały formę dzisiejszą.
Szachy uznawano za ekskluzywną grę i miała ona wysoką rangę na dworach królewskich. Zwycięzcy turniejów szachowych darzeni byli dużym szacunkiem. W 1564 r. poeta Jan Kochanowski (1) napisał piękny poemat “Szachy” (2), unikatowe dzieło w literaturze szachowej, a wiele rodów szlacheckich przybierało w tym czasie herby z motywami szachowymi.
Poemat ma wiele cech heroikomicznych, czyli opisuje wydarzenia błahe – w tym przypadku turniej szachowy i kolejne w nim posunięcia – w sposób pompatyczny i tym samym żartobliwy.
Tak o “Szachach” Jana Kochanowskiego pisał znawca literatury Juliusz Kleiner:
“Jedną z ulubionych zabaw były we Włoszech szachy, które w średnich wiekach dzięki krzyżowcom ze Wschodu dostały się do Europy. Słynny wówczas poeta humanista Marco Girolamo Vida wyłożył ich teorię w poemacie łacińskim w którym bogom Olimpu kazał grać partię szachów. Otóż Kochanowski poświęcił młodemu magnatowi, synowi hetmana Tarnowskiego, zgrabną przeróbkę owego utworu, ‘Udatnym rymem opisuje boje, Na którym miecza nie trzeba, ni zbroje.’ Bój u niego wiodą nie bogowie, lecz dwaj książęta o imionach ruskich, Fiedor i Borzuj, a walczą o rękę królewny duńskiej; ona też sama dopomaga do wygranej Fiedorowi. Tak z przepisami gry zespolił Kochanowski romans – i obdarzył literaturę naszą po raz pierwszy zwięzłą powiastką o dziejach serca, poprzedniczką późniejszej nowelistyki”.
Fabuła poematu
Dawno, dawno temu żyła piękna duńska królewna, Anna. Książęta i rycerze z całej Europy przybyli, by prosić ojca, króla Tarsesa, aby ją poślubić. Ostatecznie pozostali dwaj najwytrwalsi kandydaci: Fiedor i Borzuj. Tak bardzo jej pragnęli, że byli gotowi walczyć o jej rękę. Jednak mądry król Tarses, aby nie doprowadzić do krwawego pojedynku, pokazał im szachownicę.
Wyjaśniono zasady, posłuchano rad i rozpoczęła się legendarna gra w szachy. Walka była ciężka i długa, a po wielu ruchach (i po kilku próbach nielegalnego ruchu) Fiedor, grając czarnymi, znalazł się w bardzo trudnej sytuacji… tuż przed dostaniem matem. Myślał i myślał, godziny mijały i ostatecznie zdecydowano, że partia powinna zostać odłożona do następnego dnia.
W nocy piękna Anna zakradła się do pokoju gry i spojrzała smutno na odłożoną pozycję. Wolała Fiedora i chciała, żeby to on wygrał! Ale jak można tego dokonać?! Grający czarnymi najwyraźniej przegrywał… Nagle księżniczkę Annę olśniło, jak należy kontynuować grę! Fiedor powinien poświęcić wieżę! W tym czasie wieża nazywana była rochem i miała rogi. Anna odwróciła rogi czarnej wieży, wskazując białego króla, aby zasygnalizować Fiedorowi zwycięski ruch! Obróci Rochu na Króla rogami, Sama wynidzie zalawszy się łzami’.
Nadszedł ranek, Borzuj i Fiedor ponownie usiedli naprzeciwko siebie przy szachownicy. Fiedor zauważył zmianę ustawienia wieży, zaczął myśleć… i w końcu znalazł zwycięski plan, poświęcił swoją wieżę, szachując króla Borzuja i wygrał partię! Fiedor i Anna pobrali się, a Borzuj nawet nie przyszedł na ślub! I żyli długo i szczęśliwie… ( info.m.technik)
Zapraszamy do GALERII
fajne stroje