XV edycja Alei Sław uhonoruje Rodzinę Zamoyskich

Podczas jubileuszowej XV edycji „Alei Sław” uhonorowani zostaną „Anioł Dobroci” i kawaler Orderu Orła Białego, czyli Róża i Jan Zamojscy herbu Jelita, których życie i odwaga stanowią definicję bohaterstwa i patriotyzmu XX wieku. Uroczystość odbędzie się 10 czerwca 2022 r.

Informację o upamiętnieniu Róży i Jana Zamoyskich przekazano podczas konferencji prasowej w dn. 12.05.2022 r., w której wzięli udział: Teresa Madej pomysłodawczyni „Alei Sław” w Zamościu, Piotr Orzechowski, dyrektor Wydziału Kultury i Sportu Urzędu Miasta Zamość i Andrzej Urbański, zastępca dyrektora, wieloletni dyrektor Muzeum Zamojskiego w Zamościu.

Wydarzenie „Róża i Jan Zamoyscy w Alei Sław” Honorowym Patronatem objęli:
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Marszałek Województwa Lubelskiego Pan Jarosław Stawiarski
Starosta Zamojski Pan Stanisław Grześko
Prezydent miasta Zamość Pan Andrzej Wnuk

W 2022 roku przypada 110. rocznica urodzin Jana Zamoyskiego (1912 r.) i 20. rocznica Jego śmierci (2002 r.). Rok 2022 jest także rokiem jubileuszu 30-lecia Wpisu Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, a do tego sukcesu zdecydowanie przyczynił się XVI i ostatni ordynat Ordynacji Zamojskiej.

Na tablicy z brązu, którą wykona tak jak wszystkie poprzednie artysta rzeźbiarz Bartłomiej Sęczawa, znajdować się będzie napis: „Róża i Jan Zamoyscy Herbu Jelita”. Róża z hr. Żółtowskich, hrabina Zamoyska (ur. 3.06.1913 r.) nazywana była przez społeczność Zamojszczyzny „Aniołem Dobroci”. Jan Zamoyski, herbu Jelita (ur. w Klemensowie w dn. 12.06.1912 r.) to polityk i społecznik, który w uznaniu znamienitych zasług położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej, został odznaczony przez prezydenta RP Orderem Orła Białego, a w 1996 r. Rada Miasta Zamościa nadała XVI ordynatowi tytuł Honorowego Obywatela Miasta.
Róża Żółtowska (herbu Ogończyk, córka Andrzeja Piusa hr. Żółtowskiego i Wandy księżniczki Czetwertyńskiej z Milanowa) pochodziła ze znakomitego rodu szlacheckiego, arystokratycznego i zarazem ziemiańskiego o kilkusetletniej tradycji rycerskiej, rodziny patriotycznej, zajmującej się działalnością społeczną, pracą organiczną od podstaw. Jan Tomasz Zamoyski, XVI ordynat to potomek Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, fundatora Zamościa, założyciela Ordynacji Zamojskiej i Akademii Zamojskiej.

Siedzibą ordynacji od 1812 roku był Zwierzyniec, tam też swoje młodzieńcze lata spędzili Jan Tomasz Zamoyski oraz Róża z Żółtowskich, którzy pobrali się 30.04.1938 roku. Zamieszkali w domu zwanym od jej imienia Rózinem. Pani ordynatowa była kobietą łagodną, życzliwą każdemu, dobrą i bardzo pobożną. W 1939 roku urodziła się ich pierwsza córka Elżbieta, zaś w 1942 roku druga córka Maria Róża. Okres II wojny światowej Państwo Zamoyscy poświęcili pomocy i ratowaniu ludzi. Jan Tomasz Zamoyski w okresie wojny był żołnierzem Armii Krajowej, walczył podczas kampanii wrześniowej. W tym czasie jego żona Róża, córka Andrzeja Żółtowskiego i Wandy z książąt Czetwertyńskich, organizowała pomoc dla ludności z zachodniej Polski uciekającej przed Niemcami. Na ich potrzeby oddała willę w Zwierzyńcu. Po powrocie męża razem poświęcili się służbie społecznej.
Pan Jan po powrocie z kampanii wrześniowej działał w konspiracji, był oficerem ZWZ–AK. W jego domu chronił się komendant Zamojskiego Inspektoratu AK Edward Markiewicz „Kalina”, późniejszy dowódca wielkiej tragicznej bitwy partyzanckiej pod Osuchami, oraz kompozytor i dziennikarz żydowskiego pochodzenia Jerzy Wasowski. Pani Róża została prezesem Delegatury Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Zwierzyńcu. Kiedy w czerwcu 1943 r. Niemcy utworzyli w Zwierzyńcu obóz dla wysiedlanej ludności Zamojszczyzny, oboje Zamoyscy zorganizowali pomoc żywnościową dla osadzonych w obozie. Róża Zamoyska osobiście codziennie dostarczała zaopatrzenie do obozu, narażając się często na brutalne traktowanie ze strony strażników. Warunki panujące w obozie sprawiły, że wielu ludzi umierało, zwłaszcza najmłodsi. Zamoyscy utworzyli ochronkę i szpital dla dzieci. Starali się również o pozwolenie na wywiezienie części ze znajdujących się w obozie przejściowym dzieci i umieszczenie ich w ochronce. W tym celu złożyli specjalny memoriał bezpośrednio do szefa SS i policji Odilo Globocnika. W tej sprawie, ryzykując życie, Jan Zamoyski, na prośbę żony Róży, interweniował u Odilo Globocnika, dowódcy SS na dystrykt lubelski. Uzyskali pozwolenie na wywiezienie dzieci do lat sześciu pod warunkiem, że matki tych dzieci wyrażą na to zgodę. Dzięki tej akcji udało się uratować ponad 460 dzieci, zaś w 4 szpitalach pomoc uzyskało ponad 1500 chorych.

W czasie wywożenia więźniów z obozu w Zwierzyńcu do obozów koncentracyjnych Pani Róża dbała o przygotowanie dla nich żywności na drogę. Starała się ratować też od wywózki, zwłaszcza matki z małymi dziećmi. Jej dobroć i serdeczność dla najbardziej potrzebujących sprawiły, że ludność nadała jej przydomek „Anioł Dobroci”. Zaangażowanie społeczne godziła z obowiązkami pani domu i matki dwóch córek. Ratowali przesiedleńców, prowadzili schronisko dla starców i kuchnię ludową. Jan Zamoyski za wszelka cenę bronił dziedzictwa narodowego, a przykładem jest niebezpieczna akcja, jaką przeprowadził podczas II wojny światowej, ratując zbiory ze skarbca zamojskiej kolegiaty. Pan ordynat ukrył je w Zwierzyńcu, by później mogły wrócić na swoje miejsce.

W 1960 roku w Warszawie powstało Koło Zamościan, a Jan Zamoyski został jego członkiem. Był prezesem Warszawskiego Koła Zamościan w latach 1985–1997. To właśnie zamościanie osiedli w stolicy mieli dzięki swoim koneksjom pomóc w uruchomieniu wartego 1,3 miliarda złotych programu odnowy Starego Miasta przed jego 400-leciem. Dzięki staraniom tej organizacji Sejm PRL w 1975 uchwalił ustawę o renowacji zespołu staromiejskiego. W jubileuszowym roku 400-lecia Zamościa, w 1980 roku, potomek budowniczego miasta I ordynata, Jan Zamoyski wpisał się pięknie w te uroczystości. Ofiarował miastu berło Akademii Zamojskiej z 1619 r. odzyskane z depozytu muzeum Czartoryskich w Krakowie. Do dziś jest to najcenniejszy eksponat Muzeum Zamojskiego w Zamościu. Jan Zamoyski własnym sumptem utworzył w 1987 Muzeum Sztuki Sakralnej Fundacji Rodziny Zamoyskich przy zamojskiej katedrze.

Jan Tomasz Zamoyski angażował się również w życie polityczne. W latach 1991–1998 pełnił funkcję prezesa Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego. W 1991 roku w wyborach parlamentarnych został wybrany na senatora II kadencji w województwie zamojskim. Bez umiejętności dyplomatycznych i koneksji Jana Zamoyskiego nie udałoby się doprowadzić do wpisania Zamościa na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO w 1992 r.

Pan ordynat zadomowił się w Zamościu na tyle, że 80. urodziny obchodził 12 czerwca 1992 roku w Sali Consulatus w zamojskim ratuszu, gdzie częstował gości tortem. A 12 czerwca 1999 roku, w dniu swoich 87. urodzin, witał na lotnisku w Mokrem papieża Jana Pawła II, który pielgrzymował do Zamościa. Jan Zamoyski zmarł w 2002 roku w Warszawie. Róża Zamoyska zginęła śmiercią tragiczną w wypadku autobusu miejskiego w 1976 roku. Prochy Państwa Zamoyskich w 2002 roku spoczęły w kryptach Katedry Zamojskiej.

Jan Zamoyski to wzorowy przykład wielkiego Polaka, zatroskanego o los wielu dziedzin polskiego życia państwowego, gospodarczego i kulturowego. Wyjątkowo dbał o Zamość i Zamojszczyznę, wielką i małą Ojczyznę. Można śmiało stawiać Jana Zamoyskiego XVI ordynata jako godny naśladowania wzór patriotyzmu i umiłowania ojczyzny. Zaświadczył to swoim owocnym i długim życiem. Pani ordynatowa Róża, niosąc pomoc wysiedlanej ludności naszego Regionu udowodniła, iż potrzeby innych ludzi stanowią dla Niej wartość bezcenną. Róża i Jan Zamoyscy znakomicie zasłużyli się naszej Ojczyźnie i pozostają przykładem ludzi oddanych społeczności w latach największej próby. Tablica w Alei Sław upamiętni dwoje wspaniałych ludzi i Ich życiowe przesłanie: miłości, dobroci i poświęcenia dla drugiego człowieka! Państwo Zamoyscy są wzorem szlachetnych postaw dla wielu pokoleń. Uhonorowanie Róży i Jana Zamoyskich w Zamościu jest dzisiaj naszą powinnością i obowiązkiem.

Zgodę na uhonorowanie Rodziców wyraziła Rodzina Zamoyskich: Elżbieta Daszewska, Maria Ponińska, Gabriela Bogusławska i Agnieszka Rożnowska oraz Marcin Zamoyski, długoletni Prezydent Zamościa. Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej „Róży i Jana Zamoyskich” w „Alei Sław” odbędzie się z udziałem Rodziny Zamoyskich. Udział w uroczystości wezmą także osoby dotychczas uhonorowane w „Alei Sław”.

Rok 2022 jest rokiem szczególnym z uwagi na toczącą się wojnę w Ukrainie. Honorując tablicą pamiątkową Różę i Jana Zamoyskich chcemy symbolicznie podkreślić, iż w XXI wieku historia zatoczyła koło i tak jak w czasie okupacji Państwo Zamoyscy wraz z lokalną społecznością ratowali Dzieci Zamojszczyzny, tak dzisiaj Polacy niosą pomoc Dzieciom Ukrainy. Postawa Państwa Zamoyskich zasługuje na naszą wdzięczność, szacunek i wieczną pamięć.

Program dwudniowego wydarzenia – 10-11.06.2022 r.:
Godz. 16.00
– Gala odsłonięcia tablicy, koncert: „Hity retro” Katarzyna Zawada, Trio Beethovenowskie &Krzysztof Stopa
Godz. 20.30
– Suita teatralna na podst. Robert Jarocki „Ostatni ordynat”: Beata Ścibakówna, Stefan Szmidt (zdjęcia dokumentalne z archiwum Marcina Zamoyskiego, akcent muzyczny
11 czerwca 2022 r.
Godz. 10.30
– Spotkanie z Rodziną Zamoyskich, Aula Państwowej Szkoły Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Zamościu
Godz. 12.00
Zwiedzanie Zamościa z przewodnikami turystycznymi z Koła Przewodników Terenowych PTTK O/Zamość im. Róży i Jana Zamoyskich, zbiórka na Rynku Wielkim
Przypomnijmy, że Aleja Sław ma na celu uhonorowanie wybitnych przedstawicieli Kultury Polskiej, zasłużonych dla rozwoju i promocji naszego miasta i Lubelszczyzny.

***
Partnerem wydarzenia „Róża i Jan Zamoyscy w Alei Sław” jest Muzeum Zamojskie.
Partnerem strategicznym jest Województwo Lubelskie „Lubelskie. Smakuj życie!”
Organizatorami wydarzenia są: Portal Zamość online i Miasto Zamość.

Serdecznie Państwa zapraszamy na uroczystość w dn. 10 czerwca 2022 roku!