11.11. – Narodowe Święto Niepodległości czy Święto Niepodległości a symbole państwowe

/ROZMOWY PRZY KAWIE/

W czwartek, 11 listopada obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości. Na przekór codziennym wyzwaniom, podtrzymajmy ważną tradycję i eksponujmy kokardę narodową i flagę państwową Rzeczypospolitej Polskiej. To pomaga upowszechniać wiedzę o symbolach narodowych, ich historii, zasadach używania przez obywateli i instytucje publiczne. Dużą nadzieję w tym temacie wyzwoliły toczące się aktualnie konsultacje publiczne nad projektem ministerstwa kultury, ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej. Niestety w szkołach ciągle nie ma zalecenia aby uczeń znał na pamięć jedno jedyne zdanie, które legło u podstaw naszych barw narodowych i naszej identyfikacji narodowej: “Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego to jest kolor biały z czerwonym”

– mówi Marek Kwiecień, wiceprezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego, autor, pomysłodawca i realizator zamojskich obchodów Dnia Flagi, wykładowca Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej im. Jana Zamoyskiego w Zamościu, Ambasador “Dobrej Flagi”.

Janek Cios:  – Pozostając w tym klimacie rozmowy może warto przypomnieć tą myśl. Ważna data w historii polskich barw narodowych, 7 lutego 1831 roku…
Marek Kwiecień: – Świetnie, że kontynuujemy tego typu rozmowy w okresie poprzedzającym święto narodowe, Narodowe Święto Niepodległości. Warto, bo minęło 190 lat jak Sejm Królestwa Polskiego uchwalił na wniosek Walentego Zwierkowskiego, że kokardę narodową stanowić będą kolory herbowe Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym. Dzięki, że wspominamy o tym przy każdej tego typu rozmowie. Dostrzegalna jest już ta uchwała w przestrzeni Rzeczypospolitej. Smutne, że… wnioskodawca uchwały, Walenty Zwierkowski jest zupełnie pomijany w dzisiejszej Rzeczypospolitej. Nie ma nawet swojej ulicy a i dworek w Białej Wielkiej gm. Lelów woj. śląskie w którym mieszkał ulega ruinie.

W dniu 7 lutego 1831 roku w toku trwającego Powstania Listopadowego suwerenny Sejm Królestwa Polskiego na wniosek posła Walentego Zwierkowskiego, wiceprezesa Towarzystwa Patriotycznego, podjął uchwałę:
“Izba Senatorska i Poselska, po wysłuchaniu wniosków Komisyi sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni łączyć się Polacy, postanowiły i stanowią:
Art.1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
Art. 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie, te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były. Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.”

Ta ustawa była pierwsza, która normowała kwestie polskich barw narodowych i w zgodzie z prawidłami heraldyki odwoływała się do tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odwoływałem się do Unii w Krewie (14.08.1385r.) gdzie powstało nowe państwo i ten fakt trzeba było uwidocznić w nowym herbie. Samotny dotąd Orzeł Biały na czerwonym tle tarczy herbowej dostał sąsiedztwo litewskiej Pogoni, to jest białego jeźdźca na białym koniu, także na czerwonej tarczy herbowej.
Podsumowując: biel pochodzi od bieli Orła, będącego godłem Polski, i bieli Pogoni, rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych…

Janek Cios:  – Pozostańmy przy kokardzie narodowej…
Marek Kwiecień: – Kokarda narodowa jest znakiem, który jako pierwszy z polskich symboli państwowych doczekał się ustawowej regulacji. Wspomniałem, sejm w dniu 7 lutego 1831 r., „zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy”, określił biało-czerwone barwy kokardy narodowej, które w ten sposób zyskały sankcję prawną. Współcześnie znak ten powrócił dzięki osobistej decyzji śp. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 2008 r., zdobiąc odtąd uczestników uroczystych obchodów świąt narodowych i państwowych – 3 Maja i 11 Listopada. Uwzględnienie w katalogu znaków, znaku Polaków, który używany był w Wojsku Polskim oraz we wszystkich powstaniach narodowych, jest konieczne tym bardziej, że kokarda została już zaakceptowana § 22 ust. 3 zarządzenia Nr 5/MON z dnia 9 kwietnia 2014r. w sprawie sposobu i okoliczności stosowania symboli Rzeczypospolitej Polskiej w jednostkach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON 2014, poz.125).

Janek Cios:  – Jak postrzega kokardę narodową projekt ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej?
Marek Kwiecień: – Określony w załączniku nr 6 projektu, wzór kokardy narodowej to wizerunek budzący zażenowanie. Brak okonturowania i zaznaczenia zmarszczenia czyni z niej formę zupełnie nieczytelną.

Janek Cios:  – Projekt ustawy o symbolach państwowych Rzeczypospolitej Polskiej…
Marek Kwiecień: – Działając pro publico bono, aktywnie nad tym projektem dyskutują członkowie Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego. Przesłaliśmy jako PTW do Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu uwagi do projektu ustawy z dnia 30 września 2021 roku. Na tym etapie dyskusji, podpowiedzi merytorycznych wydaję się istotne wykorzystanie entuzjazmu pasjonatów i weksylologów do przygotowania wraz z ustawą rozporządzenia wykonawczego pod nazwą „Polski protokół flagowy”. To dokładne zasady projektowania i postępowania z weksyliami polskimi, których na dzień dzisiejszy Rzeczpospolita nie ma!
Wprowadzeniem w błąd jest stwierdzenie w uzasadnieniu, że nadrzędny cel ustawy to jedynie uporządkowanie stanu prawnego dotyczącego wykorzystywania symboli państwowych przez instytucje i osoby prawne i fizyczne oraz wprowadzenie wzorów
symboli zgodnych ze współczesnymi technikami. W rzeczywistości ustawa zmienia w sposób zasadniczy herb (wizerunek) i barwy (wprowadzenie karmazynu), wprowadza i zarazem zmienia Chorągiew Rzeczypospolitej oraz wprowadza „flagę państwową RP” sprzeczną z tradycją dwu flag datującą się od ustawy z 1 sierpnia 1919 r. i utrzymaną dotąd. Albo zatem pozostawia się przepisy dotychczasowe tylko z korektą wizerunków graficznych w załącznikach, albo stwierdza się jednoznacznie, iż są to nowe przepisy.

Janek Cios:  – 11 listopada to Święto Niepodległości czy Narodowe Święto Niepodległości?
Marek Kwiecień: – Narodowe Święto Niepodległości! Jakoś dziwnie spieszczamy tą nazwę na Święto Niepodległości. Świadomie albo nieświadomie nawiązujemy do takiego święta w okresie międzywojennym. W okresie międzywojennym 11 listopada był obchodzony jako nieoficjalne Święto Niepodległości. Organizowano je zazwyczaj w pierwszą niedzielę po 11 listopada. Odbywały się rewie wojskowe, msze święte za ojczyznę, ważne uroczystości na szczeblu państwowym. W Belwederze organizowano ceremonie wręczania orderów Virtuti Militari. Kilka kalendarzowych wspomnień. 11 listopada 1919 roku pierwsze obchody Święta Niepodległości. 8 listopada 1926 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski wydał okólnik, który ustanawiał dzień 11 listopada dniem wolnym od pracy. 11 listopada 1926 roku odbyły się pierwsze po zamachu majowym obchody Święta Niepodległości. W 1928 roku uroczyście świętowano 10-lecie odzyskania przez Polskę niepodległości. Z tej okazji Plac Saski w Warszawie nazwano Placem Marszałka Józefa Piłsudskiego. Na Starym Mieście miał miejsce uroczysty pochód żołnierzy odtwarzających historyczne oddziały walczące o wolność Polski. W 1932 roku Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego uznało 11 listopada za dzień wolny od nauki. W Święto Niepodległości 1934 roku ostatni raz defiladę wojskową odebrał marszałek Piłsudski. Formalnie rangę święta państwowego nadano Świętu Niepodległości ustawą z dnia 23 kwietnia 1937 roku.

Przed wybuchem II wojny światowej oficjalne obchody Święta Niepodległości odbyły się jeszcze tylko raz, 11 listopada 1938 roku. W Warszawie urządzono wówczas uroczystą defiladę wojskową. W okresie okupacji, w dniach poprzedzających 11 listopada nasilały się akcje wykonywania napisów i rozrzucania ulotek z tekstami „Polska żyje”, „Polska zwycięży”, „Polska walczy” czy „Jeszcze Polska nie zginęła” oraz znaku Polski Walczącej, eksponowania Biało-Czerwonej. Ubarwiano biało-czerwonymi proporcami i wiązankami kwiatów miejsca o symbolice narodowej. Dzień 11 listopada jako Narodowe Święto Niepodległości został przywrócony przez Sejm PRL ustawą z 15 lutego 1989 roku.

Janek Cios: – Naszej uwadze umyka inny wymiar 11 listopada, święto Orderu Wojennego Virtuti Militari …
Marek Kwiecień:– Może dlatego, że kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari już nie ma albo jest niewielu a i sposób noszenia jesienią, zwykle na płaszczu. No nie..
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 czerwca 2020 roku kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari i Orderu Krzyża Wojskowego noszą na płaszczach oznakę orderu w postaci wstążki (taśmy) orderowej umieszczonej pod pierwszym guzikiem na płaszczu wojskowym. Wstążeczka powinna być przewleczona przez dziurkę guzika. Ze względu na fakt, że wstążka jest nieznacznie szersza od dziurki do guzika, należy ją odpowiednio zagiąć. Wstążka widoczna na fotografii ma długość ok. 15 cm.
Kawalerów Order Krzyża Wojskowego możemy w Zamościu spotkać. Jest to najwyższe odznaczenie wojskowe przyznawane żołnierzom oraz cywilom za wybitne czyny bojowe w czasie pokoju. Został ustanowiony 18 października 2006 roku przez Sejm RP na wniosek Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Jest nagrodą za wybitne czyny bojowe połączone z wyjątkową ofiarnością i odwagą w czasie działań bojowych przeciwko aktom terroryzmu w kraju lub podczas użycia Sił Zbrojnych RP poza granicami państwa w czasie pokoju. Dzieli się na trzy klasy: I – Krzyż Wielki, II – Krzyż Komandorski, III – Krzyż Kawalerski. Nazwą i wyglądem nawiązuje do ustanowionego w 1792 roku najstarszego i najwyższego polskiego odznaczenia – Orderu Wojennego Virtuti Militari. Dewiza Orderu Krzyża Wojskowego, przyjęta w łacińskiej wersji „Milito pro Patria”, oznacza „Walczę dla Ojczyzny”. Order Krzyża Wojskowego nadaje i wręcza Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, z inicjatywy własnej lub na wniosek Prezesa Rady Ministrów albo Kapituły Orderu.

Janek Cios: Narodowe Święto Niepodległości i zobowiązanie flagowe..
Marek Kwiecień: Zobowiązanie do poprawnej ekspozycji flagi państwowej i… nade wszystko, pokazania flagi państwowej biało – czerwonej w przestrzeni publicznej. Biało-czerwonej, tylko i aż, bowiem w polskim ustawodawstwie flagą państwową nazwano zarówno flagę biało-czerwoną, jak i biało-czerwoną z godłem Rzeczypospolitej Polskiej.

Janek Cios: Proporcje znamy a barwy. Dopytam o kolejność ekspozycji w popularnych 11 listopada Marszach Niepodległości…
Marek Kwiecień: Proszę zwracać uwagę na właściwą kolejność barw, czyli biel u góry i czerwień na dole, pasy poziome o równej szerokości. A w przypadku pionowego eksponowania flagi trzeba pamiętać, że kolor biały powinien znajdować się po lewej stronie płaszczyzny oglądanej z przodu. I jeszcze dodam… modne ostatnio i często stosowane podczas marszów, niesienie szerokich i bardzo długich wstęg, materiału o barwach narodowych. W takim przypadku jej pas biały musi być po lewej stronie dla patrzących na czoło pochodu!!!

Janek Cios: …a gdy flaga którą eksponujemy na domu wypłowiała albo podarła się… Wyrzucić do śmietnika?
Marek Kwiecień: …na to jest tylko jeden sposób – flagę należy spalić, ale… nie publicznie. Nie wyrzucać do śmietnika. Również flagi z papieru, używanej podczas różnego rodzaju uroczystości np. 2 czy 3 maja na Rynku Wielkim w Zamościu. Aby Zamościanom umożliwić w godny sposób pozbycia się zniszczonej flagi od 2 maja 2012 roku w Zamojskim Ośrodku Informacji Historycznej i Turystycznej, Ratusz – Rynek Wielki 13 i Muzeum Zamojskim ul. Ormiańska 30 można ją wrzucić do skrzyni flagowej z napisem „USUWANIE FLAGI” – „FLAG DISPOSAL”. „Skrzynia flagowa” to oficjalna nazwa stosowana przez Polskie Towarzystwo Weksylologiczne. Upowszechniamy ideę skrzyń flagowych. Pierwsze dwie były w Zamościu ale od lutego ubiegłego roku taka skrzynia jest w też Bełżcu.

Janek Cios: Bardzo dziękuję za rozmowę.
Marek Kwiecień: Dziękuję także. Myślę, że nasza dzisiejsza dysputa przybliżyła 11 listopada, Narodowe Święto Niepodległości. Pomaże unikać podstawowych błędów weksylologicznych i ceremonialnych.
Foto: archiwum prywatne Marek Kwiecień