190. lat polskich barw narodowych.

„Dzisiaj nadarza się ważna okazja, aby więcej publicznie mówić na temat biało – czerwonej symboliki, bo 7 lutego 2021 roku obchodzimy 190. rocznicę przyjęcia polskich barw narodowych. Barwy Rzeczypospolitej Polskiej to jeden z ustawowych polskich symboli, obok godła państwowego – herbu Orzeł Biały i hymnu Mazurek Dąbrowskiego.

Pandemia ogranicza wykłady otwarte ale nie zabrania pisania i mówienia o symbolach narodowych. A tu, proszę zauważyć, data i wydarzenie zupełnie niewidoczne w przestrzeni medialnej Rzeczypospolitej! Niestety w szkołach ciągle nie ma zalecenia aby uczeń znał na pamięć jedno jedyne ważne zdanie, które legło u podstaw naszych barw narodowych: „kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego to jest kolor biały z czerwonym”

– mówi Marek Kwiecień, wiceprezes Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Weksylologicznego, autor, pomysłodawca i realizator zamojskich obchodów Dnia Flagi, wykładowca Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej im. Jana Zamoyskiego w Zamościu.

Janek Cios:  – Dlaczego uważa Pan, że to takie ważne?
Marek Kwiecień: – Każdy Polak zna wygląd polskiej flagi oraz wie, że polskie barwy są biało-czerwone. Niewielu Polaków wie jednak, jaka jest geneza polskich barw narodowych. Siedzi ciągle jeszcze w nas narracja zakorzeniona w sferze poetyki patriotycznej i niepodległościowej. Każda flaga coś o państwie mówi. Przykład charakterystyczny z ostatnich dni. Kapitol i flaga USA. Białe gwiazdki na błękitnym tle symbolizują aktualną ilość stanów. 13 poziomych pasów (7 czerwonych i 6 białych ) symbolizuje pierwszych trzynaście brytyjskich kolonii, które utworzyły podwaliny Stanów Zjednoczonych. Zatem na fladze USA mamy teraźniejszość (gwiazdki) i przeszłość (pasy). Dlatego w dzisiejszym wywiadzie, na spotkaniach i wykładach pytam: dlaczego flaga Rzeczypospolitej nie może przemawiać do Polaków informując ich co biel i czerwień mówią, co symbolizują?

 

Janek Cios:  – Pozostając w tym klimacie rozmowy. Powstanie listopadowe i ważna data w historii polskich barw narodowych, 7 lutego 1831 roku…
Marek Kwiecień: – To 190 lat temu wszystko się zaczęło i dało początek. Sejm uchwalił na wniosek Walentego Zwierkowskiego, że kokardę narodową stanowić będą kolory herbowe Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym!
W dniu 7 lutego 1831 roku w toku trwającego Powstania Listopadowego suwerenny Sejm Królestwa Polskiego na wniosek posła Walentego Zwierkowskiego, wiceprezesa Towarzystwa Patriotycznego, podjął uchwałę:
„Izba Senatorska i Poselska, po wysłuchaniu wniosków Komisyi sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni łączyć się Polacy, postanowiły i stanowią:
Art.1. Kokardę narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
Art. 2. Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie, te kolory nosić mają w miejscu, gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były. Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.”
Ta ustawa była pierwsza, która normowała kwestie polskich barw narodowych i w zgodzie z prawidłami heraldyki odwoływała się do tradycji Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Odwoływałem się do Unii w Krewie (14.08.1385r.) gdzie powstało nowe państwo i ten fakt trzeba było uwidocznić w nowym herbie. Samotny dotąd Orzeł Biały na czerwonym tle tarczy herbowej dostał sąsiedztwo litewskiej Pogoni — to jest białego jeźdźca na białym koniu, także na czerwonej tarczy herbowej.
Podsumowując: biel pochodzi od bieli Orła, będącego godłem Polski, i bieli Pogoni, rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych.

 

Janek Cios: – Jaka jest tradycja polskich barw? Na fladze biel jest u góry, ponieważ…
Marek Kwiecień: 190 lat temu, Walenty Zwierkowski podczas obrad Sejmu powstania listopadowego złożył wniosek o kokardzie biało-czerwonej i uzasadniał: „Mam zaszczyt proponować kokardę narodową, złożoną z koloru czerwonego i białego na znak, iż Orzeł biały w czerwonem polu jest herbem odradzającej się naszej Ojczyzny”. Udało mu się przekonać posłów. Sejm przyjął uchwałę, że: „Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym”. Nasze barwy narodowe mają pochodzenie heraldyczne jako jedne z nielicznych w świecie. Ważne, pochodzą nie od jednego herbu, a od dwóch, Polski i Litwy, umieszczonych na jednej tarczy. Ten herb symbolizował Rzeczypospolitą przez ponad 400 lat…

 

Janek Cios: Dopytam jeszcze o Walentego Zwierkowskiego i jego rodową siedzibę…
Marek Kwiecień: Rozmawialiśmy kilkakrotnie o tej kwestii. Nie mam wątpliwości, że w pałacu w Białej Wielkiej powinno powstać Muzeum Barw Narodowych i Flagi Polski. Pisaliśmy w tej sprawie do prezydenta, premiera, marszałków Sejmu i Senatu, posłów i senatorów oraz marszałka województwa śląskiego. Niestety, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego odmówiło odkupienia dworku w Białej Wielkiej. Wspiera nas w tym projekcie a w zasadzie jest jego inicjatorem znamienita postać Leszek Rodziewicz, pomysłodawca i autor Dnia Flagi Rzeczypospolitej. Niestety, Walenty Zwierkowski został całkowicie zapomniany. 15 grudnia 2020r. minęła w ciszy i zapomnieniu 161 rocznica śmierci Walentego Zwierkowskiego! Przypomnę jeszcze raz, Walenty Zwierkowski to deputowany na Sejm Królestwa Polskiego z VII Cyrkułu z Warszawy, to żołnierz pułku szwoleżerów Kozietulskiego, uczestnik wojen napoleońskich, który całym swym sercem i życiem służył Rzeczypospolitej. Jego podpis jako Sekretarza Sejmu widnieje na oryginale uchwały Sejmu z dnia 7 dnia 1831 roku. Jego nazwisko powinno być znana powszechnie a… Nie ma nawet swojej ulicy, a wybudowany w XVIII wieku dworek w Białej Wielkiej w gminie Lelów pod Częstochową, w którym mieszkał, ulega ruinie. Major Zwierkowski mieszkał w tym dworku w latach 1815- 1832. Został ranny w 1809 roku w bitwie pod Wagram. Potem wycofał się ze służby. Został posłem na Sejm Królestwa Polskiego. Po klęsce powstania listopadowego wyjechał do Francji, gdzie zmarł w 1859 roku.

Janek Cios:- Był też ważny fakt w powstaniu styczniowym…
Marek Kwiecień: – Istotny i mało znany fakt weksylologiczno – historyczny. Jesteśmy w roku 158 rocznicy Powstania Styczniowego. Rozporządzeniem Rządu Tymczasowego w 1864 r. ustanowiono wzór bandery: “dwukolorowa, biała i amarantowa, z herbem państwa takim, jakiego Rząd Państwowy na pieczęciach swych używa” dla mającej operować na Morzu Czarnym powstańczej floty polskiej, która jednak nigdy nie powstała. Było to weksylium utworzone z dwóch pasów – białego i amarantowego, z herbem (z Orłem Białym, litewską Pogonią i św. Michałem Archaniołem – patronem Rusi Kijowskiej) umieszczonym na białym pasie. Wytyczne do wykonana bandery określone zostały w pkt. 6 umowy z dn. 1 lutego 1864 r. zawartej pomiędzy agentem wojskowym Rządu Narodowego w Paryżu płk Eugeniuszem Dębickim ps. Kot a organizatorem generalnym Floty Polskiej kmdr ppor. Władysławem Zbyszewskim ps. Karp. W dziejach polskich weksyliów narodowych było to pierwsze weksylium o barwach biało -„czerwonych” ułożonych w pas. “Czerwona” bo był to amarant a amarant nie jest czerwienią – jest to bowiem barwa z grupy fioletów. Amarant nierozłącznie związany jest z barwą munduru polskiego żołnierza. Jest on kanoniczną barwą kawalerii polskiej!

Janek Cios: – Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku trzeba było ustanowić narodowe symbole – godło i flagę?
Marek Kwiecień: – Rzeczpospolita stanęła przed koniecznością oficjalnego ustanowienia swoich symboli. Ówczesną dyskusję zdominował spór o wygląd orła państwowego, a także odcienia czerwieni na fladze. Podczas 83 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego 1 sierpnia 1919 roku poseł ks. Kazimierz Lutosławski mówił m.in. „Z chwilą, gdy się tylko otwarła możliwość jawnego wyznawania czci dla godeł narodowych i barw, pokrył się kraj ich podobiznami. Flagi narodowe powiewały na naszych domach tygodniami i miesiącami całymi niekiedy. (…) Ale proszę Panów, piękny ten odruch powszechnej czci z łatwością zmienić się może i w oczach naszych się zmienia na lekceważenie, które z poniewierką blisko graniczy. Dlatego z radością powitała komisja konstytucyjna i opinja publiczna wniosek Rządu, ażeby ustalić ustawodawcze godła i barwy narodowe.”
Opublikowane w Dzienniku Ustaw z dnia 28 sierpnia 1919 roku wzory państwowych symboli Rzeczpospolitej były czarno – białe, zaś ustawa nie określiła, jaki odcień czerwieni ma mieć polska flaga, choć w projekcie wspominano o cynoberze. Do dziś trwają dyskusje nad odcieniem czerwieni na dzisiejszej polskiej fladze. Proszę pamiętać, pierwotnie polską barwą narodową był karmazyn ( odcień ciemnej czerwieni z domieszką błękitu), stanowiący symbol dostojeństwa i bogactwa, a zarazem uważany za najszlachetniejszy z kolorów. Z inicjatywy resortu kultury powołano zespół heraldyków i weksylologów, który miał przygotować zmiany w ustawie o godle, barwach i hymnie RP. Miały one być gotowe na setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, ale tak się nie stało.

Janek Cios: – I tak przeszliśmy od tematu barw narodowych do flagi. Jakie dzielą je różnice?
Marek Kwiecień: – Flaga Rzeczypospolitej Polskiej to prostokątny biało – czerwony płat tkaniny o proporcjach – 5:8. Trzeba pamiętać, że pasy biały i czerwony muszą być równej szerokości. Zgodnie z zasadami heraldyki pas górny symbolizuje białego orła, a dolny – czerwone pole tarczy herbowej. Biel jest u góry, ponieważ w naszej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła.
Wracając do odpowiedzi na pytanie, jeśli kupujemy Biało – Czerwoną np. o wymiarach 100 cm na 140 cm to nie jest to flaga Rzeczypospolitej (nie ma wymaganych proporcji 5:8), lecz szarfa w narodowych barwach lub wprost, barwy narodowe. Najczęściej widzimy je podczas sportowych rozgrywek czy manifestacji. Barwy narodowe Rzeczypospolitej różnią się tym od flagi państwowej Rzeczypospolitej, że nie mają określonych proporcji. Pamiętać jednak trzeba, że szerokość obu pasów bieli i czerwieni musi być równa! I jeszcze uwaga, na fladze nie wolno umieszczać ani przyczepiać do niej żadnego napisu, znaku, litery, słowa, liczby czy jakiegokolwiek rysunku. Flaga nie jest tablicą informacyjną!
Podsumowując… barwy narodowe choć stanowią też składową flagi Rzeczypospolitej, to nie to samo co flaga Rzeczypospolitej!

Janek Cios: Bardzo dziękuję za rozmowę.
Marek Kwiecień: Dziękuję także
_________________________________________________

Foto… w tęsknocie za normalnością, rozmowę ubogacamy relacją fotograficzną z obchodów 188 rocznicy pierwszego oficjalnego dokumentu ustanawiającego biel i czerwień barwami narodowymi Polaków, które odbyły się 7 lutego 2018r w zamojskim Arsenale.
https://zyciezamoscia.pl/reportaze/tajemnice-polskich-barw-narodowych-w-zamojskim-arsenale/