85. rocznica wybuchu II wojny światowej
Druga wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku od ataku Niemiec na Polskę. Do agresji niemieckiej 17 września dołączyła Armia Sowiecka, atakując Polskę ze wschodu. Wojna obronna trwała do 6 października 1939 roku, kiedy zakończyły się walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego z agresorami.
Wojska niemieckie rozpoczęły działania zbrojne przeciw Polsce bez wypowiedzenia wojny 1 września 1939 roku o godzinie 4.35 nad ranem od zbombardowania Wielunia, który wówczas leżał niedaleko granicy z Rzeszą Niemiecką. Kilkanaście minut później nastąpił ostrzał polskiego wybrzeża z pancernika Schleswig-Holstein.
Niemiecki plan ataku na Polskę przewidywał wojnę błyskawiczną, której celem miało być przełamanie polskiej obrony, a następnie okrążenie i zniszczenie głównych sił przeciwnika w ciągu tygodnia. Polska broniła się jednak aż do 6 października 1939 roku. Jak stwierdził profesor Norman Davis: „Stawiając czoło blitzkriegowi przez pięć tygodni w osamotnieniu Armia Polska spisała się lepiej niż połączone siły brytyjskie i francuskie w roku 1940. Polacy spełnili swój obowiązek.”
Wkrótce po rozpoczęciu wojny, 3 września, Wielka Brytania i Francja przekazały Niemcom ultimatum, domagając się natychmiastowego wstrzymania działań wojennych oraz wycofania swoich wojsk z terytorium Polski. Niemcy odrzuciły ultimatum, co było jednoznaczne z przystąpieniem obu sojuszniczych państw do wojny z Niemcami. Jednak wojska brytyjskie i francuskie nie podjęły żadnych działań militarnych przeciwko Rzeszy Niemieckiej. Polska musiała zmagać się z agresją nazistowskiego totalitaryzmu w samotności.
Marszałek Edward Rydz-Śmigły, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych we wrześniu 1939 roku, opisał polską obronę w następujący sposób: „Polska wojny uniknąć nie mogła, jeśli nie chciała skończyć w niesławie. Poniosła i ponosi olbrzymie ofiary, ale dała początek wojnie wyzwoleńczej spod supremacji niemieckiej”. Kapitulacja Polski nastąpiła 6 października 1939 roku, gdy po bitwie pod Kockiem zakończyły się walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego z agresorami. W rezultacie wrześniowej napaści, władze Rzeczypospolitej zostały zmuszone do przeniesienia siedziby poza granice kraju dla uniknięcia niewoli. Na terenach okupowanych przez Niemców i Sowietów rozpoczęło działanie Polskie Państwo Podziemne, które zostało powołane do życia 27 września 1939 roku.
Druga wojna światowa była największym konfliktem zbrojnym w historii, który objął zasięgiem działań wojennych trzy kontynenty i pochłonął dziesiątki milionów ofiar. W wyniku II wojny światowej śmierć poniosło blisko 6 milionów obywateli polskich, przede wszystkim wśród ludności cywilnej. Polska poniosła największe straty ludnościowe spośród krajów europejskich, w stosunku do ogólnej liczby ludności przed wybuchem wojny. Działania wojenne na ziemiach polskich toczyły się aż do zakończenia wojny w 1945 roku. Rząd RP na uchodźctwie przez cały okres trwania wrogiej okupacji nie podpisał aktu kapitulacji, a konspiracyjne oddziały ruchu oporu w kraju oraz Polskie Siły Zbrojne na innych frontach walczyły o wolność ojczyzny.
Tekst : Ministerstwo Spraw Zagranicznych
foto/ Instytut Pamięci Narodowej
Dlaczego II wojna światowa zaczęła się w Polsce? | wywiad
Co było bezpośrednią przyczyną wybuchu największego konfliktu zbrojnego w dziejach ludzkości? Tu nie ma miejsca na manipulacje. O genezie II wojny światowej, ale też o powinnościach naukowca wobec faktów, rozmawiamy z prof. Markiem Kornatem, sowietologiem.
W roku akademickim 2016/2017 wygłosił Pan w Instytucie Pileckiego cykl wykładów „Dlaczego II wojna światowa zaczęła się w Polsce?” poświęcony losom porządku wersalskiego w Europie, a także genezie II wojny światowej. Na jego podstawie przygotowuje Pan książkę we współpracy z instytutem. Jako specjalista z historii dyplomacji I połowy wieku XX, jakiej – możliwie najkrótszej – udzieliłby Pan odpowiedzi na tytułowe pytanie?
Druga wojna światowa zaczęła się od Polski, bo ona była swoistym zwornikiem ładu wersalskiego w Europie Środkowo-Wschodniej. Tak jej rolę określali już na początku lat dwudziestych zarówno przywódca bolszewickiej Rosji, Lenin, jak i konserwatywny polityk brytyjski (późniejszy premier), Churchill. Polska – za sprawą swego zwycięstwa nad armią sowiecką pod Warszawą w roku 1920 – ocaliła ład wersalski. Słuszne jest nawet mówić o porządku wersalsko-ryskim w stosunku do Europy Środkowo-Wschodniej, co zaproponowali historycy polscy. Wojna w roku 1939 wybuchła dlatego, że dwa sprzymierzone taktycznie mocarstwa totalitarne pragnęły zburzyć ład pokojowy, a niszcząc Polskę, niszczyły ów ład.
Oczywiście wypadki dziejowe mogły potoczyć się inaczej. Nigdy w historii nie jest tak, że tylko jeden scenariusz wydarzeń jest możliwy. Działania wojenne w drugim światowym konflikcie zbrojnym mogły rozpocząć się od ataku Niemiec na Czechosłowację (gdyby oczywiście zdecydowała się ona bronić w roku 1938) albo od napaści III Rzeszy na Francję, o czym wspominał zresztą Hitler w tajnym przemówieniu do generalicji Wehrmachtu 22 maja 1939. Ale jedno musi wybrzmieć jasno: taktyczny sojusz Berlin-Moskwa miał sens tylko pod warunkiem, że jego celem będzie rozbiór państwa polskiego. Z tą myślą zawierano pakt moskiewski. Tym samym Polska została pierwszą ofiarą II wojny światowej.
WIĘCEJ INFORMACJI znajdziecie TUTAJ / Instytut Pileckiego
